Βερολίνο συνέδριο: "Οι μετανάστες κινούν την ιστορία"

Φωνή από το Βερολίνο, «Οι Μετανάστες κινούν την Ιστορία»
Του Πετρου Μαρκαρη*

Δεν ξέρω πόσο παράξενο ηχεί στα δικά μας αυτιά, αλλά το θέμα των μεταναστών εξακολουθεί να είναι ένα από τα πιο πολυσυζητημένα θέματα στην Ευρώπη. Μάλιστα, η υποχώρηση του «πολυπολιτισμικού μοντέλου» επέδρασε καταλυτικά στην αναζωπύρωση της συζήτησης, κυρίως γιατί η πολιτική και ο πολιτισμός ακολουθούν πια διαφορετικούς δρόμους.

Οι πολιτικοί χρησιμοποιούν ανοιχτά τον όρο «κυρίαρχη κουλτούρα» και απαιτούν από τους μετανάστες γνώσεις πάνω στη γλώσσα, την ιστορία και το Σύνταγμα της χώρας, που ζητούν να γίνουν δεκτοί. Αντίθετα, οι άνθρωποι του πολιτισμού προσπαθούν να δημιουργήσουν ζωτικούς χώρους έκφρασης για τους μετανάστες.

Αυτός ήταν και ο στόχος ενός συνεδρίου, που πραγματοποιήθηκε στο Βερολίνο από τις 23 ώς τις 25 Οκτωβρίου 2008, με θέμα «Μετανάστευση και Μουσεία –
Οι Μετανάστες κινούν την Ιστορία». Το συνέδριο συνδιοργανώθηκε από το «Δίκτυο Μεταναστών Ευρώπης», που εδρεύει στο Βερολίνο, και το ευρωπαϊκό τμήμα του Διεθνούς Συμβουλίου Μουσείων.

Ογδόντα οκτώ προσκεκλημένοι, διευθυντές μουσείων, οργανωτές εκθέσεων, ιστορικοί, εικαστικοί, συγγραφείς και κινηματογραφιστές, πολλοί απ’ αυτούς μετανάστες δεύτερης και τρίτης γενιάς, συζήτησαν, μετέφεραν τις εμπειρίες τους και πρότειναν καινούργια αφηγηματικά μοντέλα, με στόχο να μπορέσουν να αφηγηθούν τα μουσεία με εκθέσεις, ειδικά προγράμματα και συζητήσεις, ιστορίες μεταναστών.

Τα πρακτικά και τα συμπεράσματα των συζητήσεων μπορεί να τα διαβάσει κανείς στα αγγλικά στη διεύθυνση www.network-migration.org. Το γενικό συμπέρασμα ήταν, πάντως, ότι χρειάζεται πολλή δουλειά ακόμα από τα μουσεία και τους οργανωτές εκθέσεων, για να μπορέσουν οι μετανάστες να αποτολμήσουν το βήμα προς τα μουσεία, και ότι η προσπάθεια αυτή θα πρέπει να γίνει με πίεση προς τους πολιτικούς φορείς, αφενός για να αλλάξουν αντίληψη για τους μετανάστες, και αφετέρου για να ενισχύσουν έμπρακτα την προσπάθεια των μουσείων.

Το τριήμερο έκλεισε με μια διάλεξη της κοινωνιολόγου, καθηγήτριας του πανεπιστημίου Columbia, Σάσκια Σάσεν, η οποία προσπάθησε να αναλύσει τις μετακινήσεις των πληθυσμών με βάση την ιστορία της Ευρώπης. Κατά τη Σάσεν, ενώ οι μετακινήσεις πληθυσμών ήταν εξαιρετικά ευεργετικές για την Ευρώπη, σήμερα ο όρος «μετανάστης» και «μετανάστευση» χρησιμοποιείται μόνο στις μετακινήσεις από τον Τρίτο Κόσμο προς την Ευρώπη και την Αμερική, κάτι που είναι ορισμός των πολιτικών, οι οποίοι έτσι επιβάλλουν μια ψυχολογία φόβου στους πολίτες των χωρών τους, με συνακόλουθα περιοριστικά μέτρα, που δεν θίγουν μόνο τους μετανάστες, αλλά και τους ίδιους τους πολίτες.

* Ο Πέτρος Μάρκαρης είναι συγγραφέας και πρόεδρος του Δ.Σ. του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου.